1924 Bir fotoğrafın uzun hikayesi

Beşir Ayvazoğlu - Kapı yayınları / 2022 / Kitap

Şu günlerdeki Arap düşmanlığı ve Türk hayranlığı, Cumhuriyetin ilk devrelerinde ve onun hemen öncesinde de vardı. Çanakkale şehitlerine isimli şiirinin okunduğu bir programda dahi sunucu M. Akifi, Türk olmayan bir şair olarak tanıtmıştı.
Mehmet Akif'e Falih Rıfkı Atay da "Hadi git artık, kumda oyna. Bu memlekette işin kalmadı senin" gibi sözler söylemiştir. Bu sözler üzerine kırılarak, Mısır'a gittiği tahmin ediliyor.
İstiklal marşı yazması için Türkçü Hamdullah Suphi Beyin rica ve ısrarı vardır. İstiklal Marşı, Milli mücadelenin en ümitsiz günlerinde yazılmıştır.
Mehmet Akifin asım şiirini ithaf ettiği Fuat Şemsi bey bir dönem Darüşşafaka başkanlığı da yapmış bir memur. Akif kendisini , sadece bir dost değil, hakikatli bir evlat olarak da görür. Mırısdan hasta döndüğünde kendisini karşılayan, muayene ettiren ve Mısır Apartmanına yerleştiren Fuat Şemsi beydir. (Mısır Apartmanı Abbas Halim paşanın, yöneticisi ise Fuat Şemsi beydir.
Mehmet Akif ile Falih Rıfkı Atay'ın Medine yolculuğu 2 ayrı dünyalardan, 2 ayrı bakış açısı.

1928'deki harf inkılabından önce, musiki inkılabı ile Osmanlıdan kalma tek sesli türk musikisi yerine çok sesli batı musikisi tercih edildi.
Osmanlı damgası taşıyan hiçbir değerin, genç Cumhuriyetin değerler dünyasında yeri yoktu. Dili: üç dilin karışımından oluşan, halkın anlamadığı suni bir dil. Edebiyatı: iran edebiyatının basit bir taklidi olan, sadece saray çevresine has, beşeri değeri şüpheli, hayattan kopuk klişeleşmiş, musikisi: Arap ve Acem musikilerinden aşırılmış, tek sesli ilkel bir musiki.

Nisan 1923'te Hıyaneti Vataniye kanununda değişiklik yapılarak, muhalefetin tekrar seçilmesi imkansız hale getirildi. Bundan sonra yapılan seçimle Meclis sadece birinci grup milletvekilleri vardı. Muhalefet yoktu. Lozan anlaşması meclisin denetiminden çıkarıldı, Saltanat kaldırıldı. Cumhuriyet ilan edildi. Muhalefet vekillerinin dahil genel olarak Cumhuriyetin ilanı olumlu karşılandı. Ancak hilafetin kaldırılması konusunda muhalif görüşler vardı. Kazım Karabekir de bunlardandır. Halifeliğin kaldırılmasına engel olmak için yazılan bir mektup, İsmet Paşa'ya ulaşmadan gazetelerde yayınlanınca, İstiklal Mahkemesi ilk defa kurulur ve 3 gazeteci yargılanır. 1 mart 1923'te Hilafet kaldırıldı. Osmanlı hanedanı Türkiye'den kovuldu. Aynı gün Tevhidi Tedrisat Kanunu ile medreseler kapatıldı.
İskilipli Atıf hoca da, Mehmet Akifin çıkardığı Sebilürreşatta yazardı.  
Ziya Gökalp'in ümmet ve ümmetçilikle ilgili görüşleri şöyle:
Bir ümmete mensup kavimler, dil ve kültür bakımından farklı oldukları için siyasi olarak bağımsızlık kazanıp, millet olabilirler. Ancak bu onların ümmet olmalarının önüne geçemez. Hatta bazı durumlarda, ümmet milletin önüne geçer, daha güçlü bir dayanışma kaynağı olur.Trablusgarp ve Balkan savaşlarındaki mağlubiyetimize, Macar, Moğol yada Macarlar değil, Çinde Hintte ve Sudan'daki Müslümanlar çok üzülmüşlerdir. (150)
Ancak daha sonraki yıllarda Cumhuriyet Halk fırkası için "doğru yol" isimli, parti proğramını temellendiren kitapta, Ziya Gökalpin Türkçülüğün esasları isimli kaynakta belittiği Tükçe ezan, Türkçe ibadet fikri kullanılmıştır.(152)
Zincirli Kuyu mezarlığı, batıdaki benzleri gibi açılış için ünlü birinin defnedilmesi beklenmiş, ilk defnedilen ise Makber şairi, 3 kez mebus seçilmen Şairi Azam Abdülhak Hamiddir.